TITLÚ
KOMUNIKASAUN RETORIKA
PERPARA HUSI GRUPU ESTUDANTE
NARAN :
1. Frans Belarmino Dos Santos Menezes
2. Albertinha De Arauju amaral dasilva
3. Maria Lucia
4. Daniel Amaral Dasilva
5. Julia
6. Carla Smith
KELAS : EXTENTION
DEPARTEMENTU ADMINISTRASAUN PUBLIKU
FACULDADE SEINSIA SOSIAIS E HUMANAS
UNIVERSIDADE DA PAZ
(UNPAZ)
DILI, TIMOR-LEATE
LIAN MAKLOKE
Uluk nanain, haraik-an hodi
agredese ba Maromak ne’ebé bele haraik tulun, bensa no grasa hodi grupu ne’e bele hakerek trabalho ne’ebe mak fo husi mestre materia
intrudusaun komunikasaun ne’e to’o remata ho titlu “Komunikasaun Retorika”iha
tempu badak nia laran. Iha hakerek trabalho ne’e, maske
remata iha tempu badak nia laran, laos esforsu mesak maibé ho apoiu hosi parte
oi-oin ne’ebé kontribui iha aspetu oi-oin. Ho akompañamentu parte hotu, maske
iha difikuldade oi-oin ne’ebé mak grupu infrenta hamutuk maibé grupu ho laran
luak, hamutuk hodi finaliza trabalho ida ne’e. Tan ne’e mak iha biban ne’e grupu
atu expressa sentimentu gratidaun ne’ebé klean ba:
1.
Mestre
Jose Numenando Soares Martins, ne’ebe mak fo tempu hodi mai ha-klean ami nia
kanhesimuntu ba area komunikasaun.
2.
Kolega
sira hotu ne'ebe mak iha klasse extensaun espesial administrasaun publiku ne’ebe
sempre fo supota hanoin no motivasaun servisu grupu, no ba komponente no entidades sira hotu ne’ebe mak ami grupu
labele temi ida por ida ne’ebé fó aijuda buat hotu liu husi suporta inklui
matenek no motivasaun durante hakerek trabalho ida ne’e. Iha
preparasaun no hakerek trabalho ida
ne’e hau konsiente katak seidauk lo’os no dalaruma mos la akomula impormasaun
balun ho laran luak husu leitor sira kritika no sujestaun ou prespetiva
konsrutivu atu bele dezemvolve grupu nia trabalho ne’e sai perfeitu no diak liu tan iha future oin mai,
grupu mos fiar metin katak ho trabalho ida
ne’e bele fó benefisu ba leitor sira, no bele sai referensia ba leitor liu-liu
iha intrudusaun seinsia komunikasaun.
INDISE
PÁJINA TITULO ................................................................................................... i
Lian makloke .......................................................................................................... ii
INDISE ................................................................................................................... iii
Ramu I Lian Dahuluk ............................................................................................. 1
intrudusaun
............................................................................................................. 1
element-elementu retorika....................................................................................... 2
objetivu retorika....................................................................................................... 4
funsaun retorika
...................................................................................................... 8
RAMU
II ENKUADRAMENTU ........................................................................... 6
Ramu
iii lian mak taka ............................................................................................ 8
Konkluzaun ............................................................................................................ 8
Sujistaun ................................................................................................................. 9
RAMU I
LIAN DAHULUK
1.1.INTRUDUSAUN
Iha mundo komunikasaun. Retorika hanesan sanak ida husi
seinsia ne’ebe hodi deside ba ema nia moris.
Wainhira domina seinsia retorika no iha kriativu hodi utiliza dalen ho
apropiada (tepat), ne’ebe bele hassae konhesimentu ba sucesu moris. Etimonologia
ba prazu (istilah) retorika mai husi dalen latina “yunani kuno” (Rhetorica)
“The art of speaking” ho
senifika arte kolia, iha dalen engles retorika nakfilak ba Rhetroic senifika katak
matenek ba orador no deskursu.
Prazu retorika mosu iha yunani iha siklu dalima antes ne’eba.
Iha tempu yunania hanesan sentru kultura no peritus filosofia sira compete
hodi buka tuir seida mak sira senti ka infrenta los. Influensia kultura
yunania ne’e habelar to mai mundu parte
leste hanesan Mesir, india, Persia no to mos Indonesia. Retorika dezemvolve iha
tempu Socrates, Plato no Aristotele, kontunuasaun ne’e mak ikus retorika
dezemvolve sai hanesan seinsia konhesimentu no hatur hanesan mestre permeiru ba
iha seinsia retorika mak peritus Georgia
iha tina 480 antes ne’eba.
Retorika mak buat ida ne’ebe lahos foun ba ema komunikador politika , ema sira ne’ebe mak
sai orador ba seminar no sira ne’ebe mak halo deskursu. Retorika hanesan arte
komunikasaun ida ho nia objetuvu ida atu trai ka dada partesipante sira ou
audensia see la sente ka hatene (alam
bawah sadar). Iha teoria komunikasaun retorika iha komunikador hanesan ema
ne’ebe mak hato mensagen. Edepois oinsa komunikador formula mensagen hodi bele
influensia ba komunikan ka ema ne’ebe simu mensagen hodi bele tuir seida mak
hato ba.
Iha komunikasi Retorika dala barak ita hasoru no metin iha
nai lideransa sira mak hanesan abilidade
ou vigor ka obriga iha personal hodi konvense ema seluk hodi halo’o servisu, ho objetivu mak
atinji target ne’ebe mak desidi ona.
1.2.Elementu-elementu Retorika
Sasukat
ba retorika mak orador ou kolia. Kolia senifika halian ou liafuan ba ema individu ka grupu hodi atinji objetivu
ruma. Kolia mak buat ida talentu abilidade espesialidade ne’ebe ema iha. Tuir
matene nain Hendrikus, (1991:14) hateten katak Dalen no kombersa ne’e mosu,
wainhira ema kolia no hato hanoin ba ema seluk. Bazeia ba hanoin iha leten mak
hetan prinsipu ha’at ne’ebe husi
elementu retorika kompostu husi :
a. Rasional (good reason atau proof),
b. etika no valor moral (ethical
and moral value),
c. Dalen, no
d. konhesimentu.
Bazeia
ba elementu hirak iha leten mak grupu foti konkluzaun katak, Retorika hanesan
disiplina seinsia humanitarian, ne’ebe kolia kona-ba aktividades relasaun entre
ema ho ema ba situasaun moris nian. Tamba relasaun entre
humana mak lases hosi komunikasaun. Husi konklusaun ne’e rasik, grupu mos
sengkronalisa ho hanoin peritus (Syafi’ie, 1988:4-6) ne’ebe esklarese katak
retorika esensial la seluk husi abilidade ba komunikasaun hodi utiliza lingua
hanesan truke (alat).
1.3.Esklaresementu Kona-Ba
Elementu-Elementu Retorika
a.
Rasional
atau Logis
Karl Wallace iha Syafi’ie, (1988:
4)
hateten katak elementu fundu mak rasional ka lojiku diak. Senifika hato’o
mensagen iha akontesementu komunikasaun tenser hetan suporta hosi rasional.
Se’e laiha element ne’ebe mak lojiku mak mensagen ne’ebe hato’o laiha valor i
forsa. Husi ne’e mak obriga/vigor
retorika hanesan jogu ba lingua.
Exemplu :
Kolia
tenser bazeia ba faktus ruma ne’ebe mak iha, hanesan tempu ukopasaun Indonesia
iha ita nia rain dala barak halo intimidasaun ba joven no abuza seksual ba inan
feton sira, tamba ne’e mak povu timorense 75% lasimu sira nia prezensa iha ita
rai ho objetivu buka kaer rasik kuda
tali.
b.
Etika dan valor
Moral
Mengenai
etika dan moral ini Quitilian iha Syafi’ie, (1988: 5) katak etika no moral mak
element importante iha retorika. Liu husi etika no moral ne’e hametin retorika
hanesan aktividade komunikasaun ho responsabilidade. Elementu etika no moral
ne’e fundasi hodi fasilita ema hodi domina retorika e ho esperansa sai ema
ne’ebe diak ba moris .
exemplu :
Halo
komunikasaun ho oin midas no liafuan ne’ebe mamar nebe ema marketing mix sira
implementa ba faan sira nia produtu hanesan iha super merkadu ka iha mall timor
plaza
c.
Diksi (Hili
Liafuan)
Keraf,
(1994: 21) Iha deskripsaun barak ba dalen iha mundu e persija unidade ne’ebe
mak temi ho liafuan. Liafuan hanesan unidade iha dalen ne’ebe iha stabilidade
interna no mobiliza hanoin hodi distribui hosi ema id aba ema seluk.
Exemplu
Forma
liafuan ne’ebe mak diak no doras waihira atu transforma ba ema seluk, atunune
mensagen ne’ebe mak haruka labele halo ema seluk duvidas. Hanesa liafua buat ida.
1.4.Objetivu Retorika
Objetivu
husi retorika mak persuade (membujuk)
ne’ebe iha relasaun ne’e hanesan fiar hosi sira ne’ebe rona ba ideia ka hanoin
ida los ba sira ne’ebe rona husi ida ne’ebe mak koalia. Senifika katak objetivu
husi retorika mak eduka iha komprende malu ne’ebe bele utiliza ba koperasaun no
dezemvolve estabilidade i harmonia iha aktividades moris sosiadade ne’ebe
halao-ba.
1.5.Funsaun Retorika
Iha mos funsaun
retorika mak hanesan tuir mai :
1. Orenta
narrative (penutur) foti desizaun
ne’ebe mak los.
2. Orenta
narrative (penutur) ne’ebe diak ba
poblema make ma infrenta.
3. Orenta
narrative (penutur) hetan hanoin ka
ideias hodi halo review ne’ebe diak.
4. Orenta
narrative (penutur) hodi defende an
no defende lia los ho rasaun ne’ebe mak bele simu ho logikamente.
Bazeia ba definisaun funsaun iha leten mak grupu fo konkluzaun katak hanesan presaun ba atu utiliza dalen kolia ne’ebe diak ho kaer modelu ka arte hato’o lia fuan ho objetivu para atu trai laran ema ne’ebe mak rona no komprende e hatene kona-ba mensagen ne’ebe mak hato.
RAMU II.
DISCUSSÃO (PEMBAHASAN)
Tuir matenek nain Richard West (2009), esklarese katak, Teoria
retorika sentru ba hanoin konaba rotorika, temi peritus Aristoteles hanesan
truke (alat) narrativa (penutur) ne’ebe iha. Ne’ebe ema
komunika ne’ebe bele trai ou hamaus sira ne’ebe rona hodi tetu retoris hirak
mak hanesan : logika (logos), emosaun
(pathos), no etika (ethos).
Audensia hanesan xavi husi narrative (penutur) ne’ebe hodi trai ema husi
retoris, ne’ebe hare’e husi audensia para hetan rasik liafuan sira ne’ebe
kotu-kotu ka la kompletu husi deskursu, ne’ebe utiliza husi narrative (penutur).
Enkuadru hanoin Retorika tuir peritus West Richard hanesan :
- Kolia efektivu tenser tetu no sukat mos audensia sira.
Enkuadru hanoin tenser sukat ba relasaun entre komunikator ho audensia, komunikator
mos tenser tetu wainhira atu halo deskursu tamba audensia sai hanesan
grupu ema ne’ebe mak barak ne’ebe iha motivasaun, desizaun ba deside
hamutuk. Bainhira deskursu ida efektivu tenser analiza ba audensia sira
ne’ebe mak iha hanesan halo hela prosesu evaluasaun ba antecedente no
forma deskursu, honune sira ne’ebe rona deskursu bele fo responde oinsa’a
mak hakarak husi komunikator rasik.
- Kolia efektivu tenser utiliza evidensia husi
aprezentasaun ne’e rasik. Enkuadru hanoin ne’e tenser perpara wainhira
atu halo deskursu no hodi halo iha deskursu. Evidensia ne’e mak hanesan
meius ida narrative (penutur) uza hanesan : ethos makkarateristiku, no hanoin
ne’ebe diak ne’ebe perpara husi ema ne’ebe mak orador. Logos mak
evedensia logiku ne’ebe mak orador hato’o, no ikus etika (ethos)
mak. hametin retorika hanesan aktividade komunikasaun ho
responsabilidade. Tamba etika no moral ne’e fundasi hodi fasilita ema
hodi domina retorika e ho esperansa sai ema ne’ebe diak ba moris.
Bazeia ba esklaresementu iha leten mak ami grupu foti
konkluzaun katak teoria retorika mak hanesan matadalan ida hodi forma liafuan
waihira atu halo aprezentasaun ka deskursu ne’ebe efektivu ho utiliza truke-truke
(alat) komunikasaun hodi bele konvese
ema seluk.
RAMU III
LIAN MAK TAKA
3.1. Konkluzaun
Konkluzaun
husi trabalho ne’e mak hanesan iha
mundo komunikasaun, Retorika hanesan sanak ida husi seinsia ne’ebe hodi deside
ba ema nia moris. Wainhira ema domina
seinsia retorika senefika personal ne’e iha kriativu hodi bele utiliza dalen ho
apropiada (tepat), ne’ebe bele hassae
konhesimentu ba sucesu moris.
Retorika mak buat ida ne’ebe lahos foun ba ema komunikador politika, orador ba seminar no
sira ne’ebe mak halo deskursu. Retorika hanesan arte komunikasaun ida ho nia
objetuvu ida atu trai ka dada partesipante sira ou audensia see la sente ka
hatene (alam bawah sadar). Iha
komunikasi Retorika dala barak ita hasoru no metin iha nai lideransa sira mak
hanesan abilidade ou vigor ka obriga iha personal hodi konvense ema seluk hodi
halo’o servisu, ho objetivu mak atinji target
ne’ebe mak desidi ona.
a.
Rasional (good reason atau proof),
b.
etika no valor moral (ethical
and moral value),
c.
Dalen, no
d.
konhesimentu.
Bazeia ba elementu hirak iha leten
mak grupu foti konkluzaun katak, Retorika hanesan disiplina seinsia
humanitarian, ne’ebe kolia kona-ba aktividades relasaun entre ema ho ema ba situasaun moris nian hodi atinji ba
objetivu ne’ebe mak iha.
3.2. Sujestaun
Hakerek na’in
husi grupu sei suzere deit ba nai lideransa no komponente e entidades sira hotu ne’ebe mak ami grupu
labele temi ida por ida hodi bele banate
tuir funsaun retorika mak hanesan tuir
mai:
1. Orenta
narrative (penutur) foti desizaun
ne’ebe mak los.
2. Orenta
narrative (penutur) ne’ebe diak ba
poblema mak ema infrenta.
3. Orenta
narrative (penutur) hetan hanoin ka
ideias hodi halo review ne’ebe diak.
4. Orenta
narrative (penutur) hodi defende an
no defende lia los ho rasaun ne’ebe mak bele simu ho logikamente.