Introdusaun
Dili ne’ebé lokaliza iha kosta leste Timor-Leste
nian, serve la’ós de’it nu’udar kapitál maibé mós nu’udar sentru ba nasaun nia
vida sosiál, kulturál, no ekonómiku. Iha tinan hirak ikus ne’e, Dili hetan ona
mudansa boot iha planeamentu urbanu, esforsu ne’ebé ho objetivu atu hasa’e
kualidade moris ba nia rezidente sira. Planeamentu urbanu ne’e abranje aspetu
oioin, husi hadi’a infraestrutura no dezenvolvimentu espasu públiku to’o hadi’a
fasilidade edukasaun no saúde.
Maibé, impaktu husi planeamentu ida-ne’e la’ós
de’it vizivel iha aspetu fíziku no ekonómiku maibé mós iha implikasaun kle’an
ba atividade komunidade nian, liuliu ba labarik sira. Labarik sira, nu'udar
jerasaun kontinuasaun tuirmai, hetan influénsia maka'as hosi sira nia ambiente.
Iha narrativa ida-ne’e, ita sei profunda liután kona-ba impaktu pozitivu no
negativu hosi planeamentu urbanu Dili nian ba labarik sira-nia moris loroloron.
Hadi'a Espasu Públiku
Abertu
Mudansa ida neeb markante liu iha planeamentu
urbanu Dili nian mak aumentu iha espasu nakloke pbliku. Parke sira, kampu sira,
no área halimar nian, ne'ebé uluk limitadu, agora disponivel liután. Fatin
sira-ne'e la'ós de'it sai hanesan fatin atu halimar maibé mós sai uma-na'in ba
atividade sosiál no kulturál oioin. Ba labarik sira, iha asesu ba espasu
nakloke ne'ebé seguru no di'ak maka krusiál.
Parke sira no área halimar nian ne'ebé dezeña ho
di'ak fó oportunidade ba labarik sira ba atividade fíziku. Sira bele joga
futeból, sa'e bisikleta, ka simplesmente sosializa ho sira nia kolega sira.
Atividade fíziku ida-ne'e la'ós de'it di'ak ba sira nia saúde fíziku maibé mós
kontribui ba sira nia dezenvolvimentu sosiál no emosionál. Labarik sira aprende
atu interasaun, kolabora, no harii amizade sira, ne'ebé maka abilidade esensiál
sira ba sira nia moris iha futuru.
Asesu ba Fasilidade Edukasaun sira
Planeamentu urbanu Dili nian mos fo impaktu pozitivu
ba asesu ba fasilidade edukasionl sira. Konstrusaun eskola foun sira no hadi'a
infraestrutura edukasionál sira halo edukasaun sai asesivel liután ba labarik
sira. Eskola sira ne'ebé lokaliza estratéjiku halo fasil liu ba labarik sira
atu to'o iha sira nia sentru aprendizajen nian lahó presiza halo viajen dook.
Hadia asesu ba edukasaun laos deit hasae taxa
inskrisaun labarik sira nian maibe mos kontribui ba hadia kualidade enjeral
edukasaun nian. Ho fasilidade ne’ebé adekuadu, labarik sira bele aprende di’ak
liután no hetan koñesimentu no abilidade ne’ebé nesesáriu atu hasoru dezafiu
sira iha futuru. Edukasaun ida ne'ebé di'ak maka sai hanesan fundasaun ba sira
nia dezenvolvimentu, no planeamentu urbanu ne'ebé apoia edukasaun maka pasu
pozitivu ida ne'ebé merese atu hetan basa-liman.
Dezafiu
Mobilidade no Seguransa nian
Maibé, maski iha benefísiu sira-ne e, planeamentu
urbanu Dili nian mós aprezenta dezafiu sira, partikularmente relasiona ho
labarik sira-nia mobilidade no seguransa. Aumentu volume veíkulu no mudansa
padraun tráfiku nian bele aumenta risku ba asidente sira. Estrada sira ne'ebé
movimentadu liu, lahó jestaun ne'ebé di'ak, bele hamosu perigu ba labarik sira
ne'ebé la'o ka bisikleta.
Seguransa rodoviária maka preokupasaun prinsipál,
no governu presiza foti pasu sira atu asegura katak labarik sira bele halo
atividade sira iha liur ho seguru. Markasaun estrada nian, kruzamentu zebra
nian, no jestaun tráfiku nian ne'ebé loos maka krusiál atu proteje labarik sira
hosi asidente potensiál sira. Komunidade sira mós presiza envolve iha esforsu
sira atu mantein seguransa iha sira nia bairru.
Harii
Komunidade sira ne'ebé Forte Liu
Dili nia planeamentu urbanu kontribui mós ba
konstrusaun komunidade sira ne ebé forte liu. Ho espasu públiku no atividade
komunitária barak liután, ema bele halibur no koñese malu. Programa sira ne'ebé
envolve labarik no família sira, hanesan festivál sira, kompetisaun sira, ka
atividade desportu sira, bele hametin ligasaun sosiál sira entre rezidente
sira.
Komunidade forte suporta labarik sira iha sira nia
dezenvolvimentu. Bainhira labarik sira sente hetan apoiu husi sira nia
ambiente, sira iha posibilidade boot liu atu partisipa iha atividade pozitivu
sira no evita hahalok sira ne'ebé prejudika. Tanba ne’e, planeamentu urbanu
ne’ebé enkoraja harii komunidade ne’e krusiál ba foin-sa’e sira-nia susesu.
Konklusaun
Jeralmente, impaktu husi planeamentu urbanu Dili
nian ba atividade komunidade nian, liu-liu labarik sira, kompleksu. Enkuantu
iha benefísiu barak, hanesan aumentu espasu nakloke públiku, asesu di'ak liu ba
edukasaun, no formasaun komunidade sira ne'ebé forte liu, dezafiu sira hanesan
seguransa no mobilidade sei presiza atu rezolve.
Husi ne’e, ita bele haree katak planeamentu urbanu
la’ós de’it kona-ba dezenvolvimentu fíziku, maibé mós kona-ba kria ambiente
ne’ebé suporta labarik sira-nia kreximentu no dezenvolvimentu. Ho atensaun
loloos husi komunidade, Ho governu,
komunidade, no parte interesada sira hotu, Dili bele sai fatin ida ne’ebé di’ak
liu ba jerasaun sira iha futuru, hodi fó oportunidade ba labarik sira atu buras
no dezenvolve iha ambiente ida ne’ebé seguru, saudavel, no inspiradór.
Tidak ada komentar:
Posting Komentar
Husu Ba belun Estudante sira atu resposta ba konfirmasaun ne'ebe mak iha slide powerpoint